مسائل آب
۱- بازچرخانی آب درون خانه
استفاده مؤثر از آب و حفظ آن به هر طریق ممکن در مناطق با آب و هوای خشک که محدودیت منابع آب دارند، بسیار مهم است. یکی از راهکارهای مهم در این زمینه، بازچرخانی و استفاده مجدد از آب خاکستری است که منجر به کاهش مصرف آب شهری و روستایی میگردد و بخصوص برای مناطقی که با مشکل کمبود آب مواجه هستند توصیه میشود.
آب خاکستری به جز فاضلاب توالت به باقی فاضلاب تولید شده در خانه شامل فاضلاب تولیدی آشپزخانه، حمام و ماشین لباسشویی و ... گفته میشود که تقریباً ۵۰ تا ۸۰ درصد فاضلاب یک خانه را تشکیل میدهد. آب خاکستری پس از تصفیه، میتواند بسته به نوع و میزان تصفیه اعمال شده، دوباره برای مصارف غیر شرب (شامل سرویس بهداشتی، لباسشویی، آبشویهی توالت و ...) به کار رود.
حال سؤالی که در همنت میتوان به آن پاسخ داد و به عنوان یک کسب و کار روی آن سرمایه گذاری نمود:
• با توجه به اینکه در روستاهای هدف خانهها از پیش ساخته شدهاند، چگونه میتوان سیستم بازچرخانی آب خاکستری را در این خانهها طراحی نمود؟
۲- تصفیه فاضلاب در مبداء و استفاده برای کشاورزی و دامپروری
یکی از قابل اطمینان ترین منابع آبی، فاضلاب شهری و روستایی است از آن جهت که تأمین نیاز آب خانگی نسبت به صنعت و کشاورزی از اولویت بیشتری برخوردار است و در خشکترین سالها دولت تلاش میکند نیاز خانگی را تأمین کند. فاضلاب خانگی در شهرها عموماً به سیستم جمعآوری فاضلاب شهری میپیوندد که هزینههای زیادی در پی دارد و در روستاها عموماً توسط چاههای جذبی به آب زیرزمینی برگردانده میشود و موجب آلودگی آبهای زیرزمینی میگردد. استفاده از فاضلاب خانگی تصفیهشده برای مصارف کشاورزی و دامپروری بخصوص در روستاها قبلاً در کشورهایی مانند ایتالیا و استرالیا نتایج مثبتی داشته است. استفاده از این روش هم میتواند برای خانوادههای روستایی یک منبع درآمد باشد و هم میتواند از آلودگی آبهای زیرزمینی جلوگیری کند.
حال سؤالی که در همنت باید پاسخ داده شود این است که:
• چگونه میتوان دستگاه تصفیهی فاضلاب روستایی را طراحی نمود که با دبی پائین (مصرف یک یا چند خانواده) پاسخگو باشد؟
۳- احداث کسب و کار، در کنار خانهی روستایی
یک خانوادهی ۴ نفره حدوداً ۶۰۰ لیتر آب در شبانهروز مصرف میکند که با فاضلاب تصفیه شدهی یک خانواده میتوان یک گلخانهی کوچک با بهرهوری بالا طراحی نمود به گونهای که قسمتی از مایحتاج این خانواده (شامل سیفی جات، سبزیجات و ...) را تأمین کند. برای استفاده از این آب با کارایی بالا نیاز است طراحی دقیقی در مورد نوع محصولات و نحوهی کشت آنها صورت گیرد. در حالت کلی احداث گلخانههای کوچک صرفهی اقتصادی ندارد ولی ویژگی بارز خانوادههای روستایی نیروی انسانی (زنان خانهدار و فرزندان) و قیمت پایین زمین در روستا است که میتواند این مدل را از نظر اقتصادی کارا نماید.
اگر ساز و کار مناسب در روستا طراحی شود میتوان با همکاری مردم کسب و کاری راه اندازی نمود تا هر خانواده با فاضلاب تصفیه شده محصولاتی با ارزش افزوده بالا تولید کند و برای این محصولات به صورت مشارکتی بازار فروش ایجاد گردد.
۴- کاشت درخت بدون نیاز به آبیاری
یکی از روشهای نوین در کاهش مصرف آب، فناوری گرواسیس، فنّاوری کاشت درخت در زمینهای خشک، بیابانی، سنگلاخ و کوهستانی بدون استفاده از انرژی و آبیاری است. در این روش تلاش میشود با در نظر گفتن شرایط محل کاشت (شامل، نوع خاک، درجه حرارت، میزان بارندگی و ...) از اقسام درختان مقاوم به خشکی استفاده شود و نحوهی کاشت درخت به گونهای انجام میگیرد که میزان تبخیر تقریباً به صفر میرسد و از دیاکسید کربنها و رطوبت هوا جهت تأمین آب درخت استفاده میشود. تجربههای قبلی از کاشت درخت با این فناوری در کشورهای با اقلیم مشابه نشان داده است که میتوان درختی کاشت که با مصرف ۱۵ لیتر آب در سال زنده بماند. البته برای کاشت درخت با هدف درآمدزایی شاید نیاز باشد این روشها اندکی تغییر پیدا کند.
۵- توسعهی روشهای آبیاری زیرسطحی
یکی از روشهای آبیاری که اجداد ما بخصوص در حاشیهی کویر لوت و شهرهای یزد و اردکان تا همین ۵۰ سال گذشته استفاده میکردند، روش آبیاری سفالی یا کوزهای بوده است. از ویژگیهای این روش مصرف بسیار کم آب، تنظیم خودکار آبدهی و تصفیهی آب توسط کوزه (و در نتیجه امکان آبیاری با آب شور) بوده است. نیاز به نیروی انسانی زیاد، احتمال خرد شدن کوزهها حین عملیات شخم زنی و وارد شدن فنّاوری حفر چاههای عمیق و پمپهای آب موجب منسوخ شدن این روش شده است. ولی در حال حاضر با توجه به کمآبیها میتوان سیستمهای آبیاری زیرسطحی را متناسب با شرایط محلی توسعه داد. البته این روش نقصهایی دارد (از جمله جمع شدن ریشه دور کوزه به مرور زمان) که باید راهحلهایی برای آن یافت.