دکتر رسول مظاهری کوهانستانی

بسم الله الرحمن الرحیم

پیشرفت دانش و فناوری در عرصه‌های گوناگون روابط انسان‌ها تاثیر چشمگیری داشته است. درصد بسیار بالایی از معاملات روزانه و تراکنش های بانکی مردم به گونه الکترونیکی و بدون مراجعه حضوری و از طریق گوشی تلفن، تبلت یا رایانه انجام می‌شود. دانشکده های فقه و حقوق در صورتی می توانند رسالت خود را در تنظیم عادلانه روابط مردم به خوبی انجام دهند که پاسخگوی به هنگام پرسش‌های مردم باشند.

یکی از عرصه های جدید در زندگی مردم، عرصه قراردادهای الکترونیکی است. قانون قراردادهای الکترونیکی در تاریخ هفدهم دی ماه ۱۳۸۲ به تصویب رسید. با وجود تصویب این قانون، مباحث و مسائل زیادی در این زمینه مطرح است از جمله اینکه: ۱- اساساً معاملات الکترونیکی از نظر فقه اسلامی چه حکمی دارند؟ ۲- قضات تا چه اندازه می توانند به ادله اثبات معاملات الکترونیکی اعتماد کنند؟ ۳- امضای الکترونیکی از منظر فقه و حقوق ایران تا چه اندازه اعتبار دارد؟ ۴- آیا عمومات و اطلاقات مربوط به مشروعیت معاملات در دایره عناوین خاص و معینی مانند بیع، اجاره، مضاربه و قرض کاربرد دارند یا فراتر از آن هم، هرچه مصداق عرفی موضوعات آن باشد یا در اوضاع نوپیدا مصداق عقد و معامله قرار گیرد مشمول آن عمومات و اطلاقات خواهد بود؟

در کتاب قراردادهای الکترونیکی از دیدگاه فقه و حقوق مشروعیت معاملات جدید که امکان تطبیق بر عناوین پرسابقه مانند بیع و اجاره را ندارند همین که در عرف هر چند عرف جدید مصداق عقد باشند، در صورتی که مشمول منعی مانند منع از معامله ربوی، غرری یا قماری نباشند اثبات پذیر شناخته شده اند.

کتاب قراردادهای الکترونیکی تلاشی است در جهت تبیین مفاهیم مربوط به این حوزه و تحلیل ویژگی ها و احکام قراردادهای الکترونیکی؛ در این کتاب مفاهیمی همچون تجارت الکترونیکی، شیوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی، طریق احراز اهلیت طرف های معاملات اینترنتی، مفهوم و انواع و شرایط اعتبار امضای الکترونیکی، درجه اعتبار و ارزش اثباتی گواهی های الکترونیکی، مزایا و معایب مهم ترین ابزارهای پرداخت الکترونیکی، یعنی انواع کارتهای الکترونیکی، پول و چک الکترونیکی و مانند اینها بررسی شده است.

مهمترین ویژگی کتاب قراردادهای الکترونیکی از دیدگاه فقه و حقوق دوچیز است: اول اینکه از نظر موضوع شناسی، انواع شیوه های انعقاد قراردادهای الکترونیکی و انواع کارت های بانکی و گونه‌های مختلف پرداخت و اَشکال مختلف امضای الکترونیکی را با استفاده از منابع خارجی معتبر به صورت مفصل بیان و تشریح کرده است